ΕΙΔΙΚΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 2019 – 2020

Ιωάννης Τσουμπρής

ΕΙΔΙΚΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 2019 – 2020

«Συν-Εκπαίδευση» & «Μπασκετικός Αδερφός»

Επιστημονικές Γνώσεις που σχετίζονται

με τα παιδιά της Ειδικής Καλαθοσφαιρικής Αγωγής

που βρίσκονται στο φάσμα του Αυτισμού

 Η Ελληνική λέξη «εαυτός» έδωσε την ονομασία «Αυτισμός» για να  δηλώσει τον περιορισμό ενός παιδιού στον εαυτό του.

Οι επιστημονικές προσεγγίσεις που ξεκίνησαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, με τη συνεργασία ψυχολόγων και ψυχιάτρων, κατέληξαν σε πολλά συμπεράσματα.

Η επιστημονική κοινότητα διοργανώθηκε σε ξεχωριστούς ιατρικούς φορείς για τις περιπτώσεις παιδιών που παρουσίαζαν ελλείμματα στην κοινωνική τους ανάπτυξη, ιδιομορφίες στην ομιλία τους και διαφορετικά πρότυπα συμπεριφοράς.

Λόγω των πολλών διαφορετικών περιπτώσεων, επιλέχθηκε ο όρος «Φάσμα του Αυτισμού» προκειμένου να ενταχθούν μέσα σε αυτό το φάσμα, όλες οι ξεχωριστές παθήσεις σε έναν ή σε περισσότερους τομείς.

Η Wing το 1988 εισήγαγε την έννοια ενός φάσματος διαταραχών στον αυτισμό για να δείξει τις διακυμάνσεις των εκδηλώσεων στο ίδιο μειονέκτημα. Ακόμα και στο ίδιο άτομο με αυτισμό η εικόνα μπορεί να αλλάζει ανάλογα με την ηλικία και τη νοητική του ικανότητα. Αυτό ονομάστηκε «φάσμα αυτισμού». (F. Happe, 1998) ΣΥΝΔΡΟΜΟ KANNER ΣΥΝΔΡΟΜΟ ASPERGER. ATOMA ΧΑΜΗΛΗΣ ΑΤΟΜΑ ΥΨΗΛΗΣ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ.

Πηγή εικόνας: Παιδαγωγικό Τμήμα Πανεπιστημίου Κρήτης

Το πιο σημαντικό σκεπτικό σε όλη μας την προσπάθεια, είναι να πολεμήσουμε τον κοινωνικό αποκλεισμό των παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές.

Να ξεπεράσουμε προβλήματα βλεμματικής επαφής, να δώσουμε νόημα σε μία απλή αγκαλιά, να ανοίξουμε μία πόρτα για το πέρασμα το δικό μας στον κόσμο τους και αντίθετα, να έρθουν εκείνα στον κόσμο μας.

Οι βασικές γνώσεις σήμερα από τους ειδικούς συνοψίζονται ως εξής:

• Οι Αναπτυξιακές Διαταραχές προσδιορίζονται βιολογικά. Διαρκούν με τα σημερινά ιατρικά δεδομένα για όλη τη ζωή των παιδιών μας.
• Τα παιδιά μας έχουν συνήθως διαφοροποιημένο δείκτη νοημοσύνης και η πάθηση τους συνοδεύεται από νοητική υστέρηση.
• Διαφοροποιούνται επίσης, σε θέματα επικοινωνίας, κοινωνικοποίησης και δημιουργικής φαντασίας.

Όλες αυτές οι καταστάσεις προσδιορίζουν δυσκολίες σε θέματα φιλίας με άλλα παιδιά:

• Κοινωνικής επαφής
• Αδιαφορίας για τον άλλον
• Φόβου για τη δημιουργία απλών σχέσεων με συνομήλικους
• Δυσκολίας στην κατανόηση της φιλίας
• Απουσίας διαλόγου
• Μοιράσματος συναισθημάτων χαράς
• Παιχνιδιού

Η Ειδική Καλαθοσφαιρική Αγωγή

του «Τζάμπολ Αγάπης»

και η φιλοσοφία

της «Συν-Εκπαίδευσης»

  Η συμμετοχή των παιδιών στο πρόγραμμα της «Συν-Εκπαίδευσης» της Ειδικής Καλαθοσφαιρικής Αγωγής αποσκοπεί, να ενισχύσει τις υπόλοιπες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή τους.

Τα παιδιά βοηθούνται με τη συμμετοχή τους στη διδασκαλία του μπάσκετ, να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο που τα περιβάλλει, αλλά και εμείς να κατανοήσουμε εκείνα.

• Να υποστηρίξουμε την ηρεμία τους με τον «Μπασκετικό Αδερφό» (ΜπΑδ), καταπολεμώντας όσο είναι δυνατό, το άγχος που βιώνουν τα παιδιά μέσα από την κάθε ξεχωριστή διαταραχή τους.
• Σημαντικοί παράμετροι της προπόνησης: Δομή του χώρου, Ατομικότητα της δράσης, Δυνατότητα Οπτικής Επίδειξης.
• Ιδιαίτερη προσοχή σε εξωτερικά ερεθίσματα που διασπούν τη προσοχή των παιδιών.
• Οριοθέτηση μέσα στο γήπεδο του χώρου που θα παίζει το κάθε παιδί με τον ΜπΑδ, αλλά και του χώρου της ομαδικής δραστηριότητας.

Ο ρόλος του προπονητή στην

Ειδική Καλαθοσφαιρική Αγωγή

    Ο προπονητής οφείλει να προετοιμαστεί για:

• Να δείξει τα πιο απλά τεχνικά χαρακτηριστικά των βασικών του αθλήματος.
• Να προσφέρει τη χαρά της συμμετοχής στα παιδιά που αντιμετωπίζουν αναπτυξιακές διαταραχές.
• Σταδιακά να δημιουργήσει μία δυνατή παρέα με δυνατούς δεσμούς φιλίας.

  Ο προπονητής πρέπει να έχει πλήρη ενημέρωση από κάθε οικογένεια του παιδιού της ειδικής αγωγής:

• Ιατρικής διάγνωσης
• Για τυχόν αλλεργίες ή διατροφικές κατευθύνσεις.
• Σχέση Βιολογικής Ηλικίας με Εκπαιδευτική Ηλικία και σύνδεση τους με τις αδυναμίες και τις δυνατότητες του παιδιού.
• Για το επίπεδο σε γνωστικές ικανότητες, πόσο δέχεται απλές υποδείξεις και συνεργάζεται με δασκάλους στο σχολείο και μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον.
• Για τις κοινωνικές και συναισθηματικές ικανότητες.
• Για τυχόν εκρήξεις θυμού και τρόποι αντιμετώπισης τους.
• Απαραίτητη η έγγραφη συγκατάθεση των γονέων για συμμετοχή στις προπονήσεις.
• Πληροφόρηση για φαρμακευτική αγωγή και πως αυτή έχει θετική ή αρνητική επιρροή στο παιδί.
• Πληροφόρηση για ανεξαρτησία σε θέματα προσωπικής υγιεινής και τουαλέτας.
• Ενημέρωση για άλλες παράλληλες δράσεις του παιδιού, οι οποίες έχουν θετική επίδραση σε αυτό.

Τα παιδιά της τυπικής ανάπτυξης και

ο ρόλος του «Μπασκετικού Αδερφού»

  Για κάθε παιδί με αναπτυξιακή διαταραχή, πρέπει να υπάρχει ένα αντίστοιχο βιολογικής ηλικίας παιδί, με  τυπική ανάπτυξη, το οποίο θα έχει το ρόλο του «μπασκετικού αδερφού» μέσα στο γήπεδο.

   Στο πρόσφατο παρελθόν στο ρόλο αυτό έχουν θετική προσφορά και τα βιολογικά αδέρφια των παιδιών.

Μαζί με τον προπονητή θα συνεργαστούν προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη της συμμετοχής του παιδιού της Ειδικής Αγωγής.

 Κάθε παιδί ως «Μπασκετικός Αδερφός»:

• Έχει υπομονή στη βραδύτητα της εκμάθησης.
• Βοηθά όπου υπάρχει δυσκολία στην πραγματοποίηση μίας κίνησης.
• Αντιμετωπίζει με χαμόγελο τυχόν παρορμητικές πράξεις του «μπασκετικού αδερφού» (διάθεση για αγκαλιά, γκρίνια, υπερβολική χαρά).
• Ενθαρρύνει κάθε προσπάθεια πετυχημένη ή αποτυχημένη.
• Βοηθά τα παιδιά της Ειδικής Αγωγής να οριοθετούν το χώρο τους

Ο ρόλος των γονέων

Στην διδασκαλία της Ειδικής Καλαθοσφαιρικής Αγωγής, τα παιδιά χρειάζονται κοντά τους γονείς τους, καθώς αποτελούν εκείνα τα πρόσωπα στα οποία αναζητούν άμεσα την επιβράβευση.

Με την πάροδο των προπονήσεων, όταν αναπτυχθεί σε πολύ καλό βαθμό η σχέση των δύο παιδιών (Μπασκετικών Αδερφών), τότε οι γονείς μπορούν να βρίσκονται σε έναν διπλανό χώρο του γηπέδου.

  Αυτή θα είναι μία ακόμη επιτυχία για κάθε ξεχωριστό παιδί.

  Να ξεπεράσει την ανάγκη της συνεχούς παρουσίας ενός οικογενειακού προσώπου στη ζωή του, έστω και για τις στιγμές της προπόνησης του μπάσκετ.

Το Προφίλ Των Παιδιών

Της Ειδικής Αγωγής 

Που Συμμετέχουν

Στις Προπονήσεις

   Στις προπονήσεις συμμετέχουν παιδιά με διαφορετικές αναπτυξιακές διαταραχές.

Οι διαφορές αυτές (όπως και στα παιδιά της τυπικής ανάπτυξης, υπάρχουν χαρακτήρες με ξεχωριστές προσωπικότητες), μας παρέχουν το πλαίσιο των δυνατοτήτων για συνεργασία κατά τη διάρκεια της προπόνησης.

• Η επικοινωνία μαζί τους είναι το πιο σημαντικό στοιχείο προπονητικής, αφού ανάλογα με την αναπτυξιακή διαταραχή, υπάρχει λεκτική ή μη λεκτική επικοινωνία.
• Η γενική εικόνα της συμπεριφοράς μέσα στο χώρο και δίπλα στα πρόσωπα που βρίσκονται μαζί τους.
• Η μέχρι σήμερα κατάκτηση γνωστικών ικανοτήτων από προγράμματα πρώιμης παρέμβασης λογοθεραπείας και εργοθεραπείας.

   Η γνώση των παραπάνω χαρακτηριστικών βοηθάει έτσι ώστε η συμμετοχή του κάθε παιδιού στο προπονητικό πρόγραμμα, να πετύχει στόχους:

• Κοινωνικής αλληλεπίδρασης με τα τυπικά παιδιά
• Δημιουργικής δραστηριότητας, μέσα από την επαφή με τα απλά βασικά στοιχεία του μπάσκετ
• Να περιορίσουν στην γενικότερη ζωή του σπιτιού την ένταση και την έκταση αρνητικών συμπτωμάτων της διαταραχής τους.
• Να διαχειριστούν τα ίδια τα παιδιά της ειδικής αγωγής, εκείνες τις καταστάσεις που τους δημιουργούν πρόβλημα συμπεριφοράς

Οι Αθλητές και οι Αθλήτριες

της Eιδικής Καλαθοσφαιρικής Αγωγής

  Ο πρώτος σημαντικός διαχωρισμός των παιδιών έχει σχέση με την λειτουργικότητα και τις ικανότητες τους, απέναντι στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν.

Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών με απουσία ομιλίας και σημαντική νοητική υστέρηση. Αυτή η κατηγορία ονομάζεται χαμηλής λειτουργικότητας. Επικοινωνούν περισσότερο με χειρονομίες και αναγνωρίζουν καλύτερα τις εκφράσεις του προσώπου.

Τα παιδιά με τα πιο ελαφριά συμπτώματα και λειτουργική ομιλία, ονομάζονται υψηλής λειτουργικότητας. Συνεργάζονται καλύτερα στο επικοινωνιακό μέρος της προπόνησης. Εκτελούν σχετικά εύκολα απλές εντολές (ρίξε, πιάσε, δώσε τη μπάλα κλπ).

Oι Δυσκολίες της συμπεριφοράς

ενός παιδιού

Ειδικής Αγωγής

στον αθλητικό χώρο

  Η επόμενη σημαντική πληροφόρηση για τα παιδιά, είναι τα συμπτώματα που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη συμπεριφορά  τους στο μέσα στο γήπεδο:

• Εξάρσεις επιθετικότητας
• Δυσκολία στην έναρξη ακόμα και της πιο απλής κίνησης
• Μεγάλη ανάγκη για παρακίνηση
• Παθητική στάση του σώματος
• Παρορμητικές πράξεις και υπερκινητικότητα

Τα παιδιά με αυτές τις διαταραχές, πολύ δύσκολα κατακτούν ένα απλό επίπεδο συνεργασίας. Κάποιες φορές καταφέρνουν να συνεργαστούν, μετά από πολύ υπομονή και προσπάθεια του καθοδηγητή τους, αλλά αυτές οι στιγμές διαρκούν μικρό χρονικό διάστημα.

  Υπάρχουν παιδιά που αναζητούν συνέχεια τον γονέα τους και «ξεφεύγουν» μέσα στο γήπεδο σε τρέξιμο χωρίς κατεύθυνση, με κίνδυνο να τραυματίσουν κάποιον άλλον ή να αυτοτραυματιστούν.

  Υπάρχουν από την άλλη πλευρά και περιπτώσεις παιδιών που επιζητούν την απομάκρυνση του γονέα κατά τη προπόνηση, γιατί θέλουν να είναι αποκλειστικά μαζί με τον προπονητή και τους συμπαίκτες του.

Τα Συμπεράσματα

από τα Πιλοτικά Προγράμματα

της περιόδου 2018-2019

   Στα τρία βασικά προπονητικά τμήματα που λειτούργησαν από τον Οκτώβριο του 2018 μέχρι και τον Μάιο του 2019:

  1ο τμήμα: ο χώρος άθλησης ήταν οικείος. Οι προπονήσεις γινόντουσαν στο σχολείο τους, μέσα στην αίθουσα της γυμναστικής, κατά τη διάρκεια του απογευματινού ολοήμερου σχολείου. Το τμήμα αυτό λειτούργησε από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Μάιο του 2019.

Τα παιδιά ερχόντουσαν σε υποομάδες των 3 ή 4 ατόμων ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της πάθησης τους και με συνοδεία των εκπαιδευτικών τους. Δεν υπήρχαν λοιπόν γονείς ως φυσική παρουσία.

Είχαν μεγάλη ανταπόκριση στις δραστηριότητες του μαθήματος. Κάποια κατάφεραν για πρώτη φορά, να έρθουν σε επαφή με μπάλα κατακτώντας βασικές δεξιότητες πιασίματος και ρίψης προς το καλάθι.

Η διάρκεια της συμμετοχής για κάθε υποομάδα ήταν 20 λεπτά.

  2ο τμήμα: ο χώρος της άθλησης ήταν ένα μικρό σε διαστάσεις γήπεδο μπάσκετ, ενός σχολικού κτιρίου.  Τα μέλη της ομάδας ήταν 6. Το τμήμα αυτό λειτούργησε από τον Οκτώβριο του 2018 μέχρι και τον Μάιο του 2019.

Οι γονείς των παιδιών σταδιακά απομακρύνθηκαν εκτός του χώρου, αφού η πρόοδος των παιδιών ήταν σημαντική.

  Σε επιλεγμένες προπονητικές ημέρες υπήρχε συμμετοχή των γονέων στην προπόνηση, με στόχο τα παιδιά να μάθουν να παίζουν μαζί τους. Αυτή η δράση είχε ως σκοπό να μπορούν να παίζουν και σε δικές τους εξόδους από το σπίτι.

Η διάρκεια της προπόνησης ήταν από 45 έως 60 λεπτά.

  Τα παιδιά είχαν προπονητική βοήθεια από παίκτριες του μπάσκετ ηλικίας κορασίδων και νεανίδων.

3ο τμήμα: Πραγματοποιούσε προπονήσεις σε ένα μεγάλο στάδιο, σε μία αθλητική γωνία με δύο φορητές μπασκέτες, η μία δίπλα στην άλλη.

Κατά τη διάρκεια της προπόνησης οι γονείς βρισκόντουσαν εκτός αγωνιστικού χώρου, σε μία διπλανή αίθουσα, χωρίς οπτική επαφή με τα παιδιά τους.

Τα μέλη της ομάδας ήταν 4 έως 6 ανάλογα με την προσέλευση.

Η παράλληλη άθληση άλλων συλλόγων στο στάδιο, με βόλεϊ και ρυθμική γυμναστική, αποσπούσε κάποιες φορές αρχικά την προσοχή των παιδιών, χωρίς όμως να δημιουργήσει πρόβλημα στη συμπεριφορά τους. Ήταν άλλωστε και παιδιά αρκετά λειτουργικά και δουλεμένα πάνω στην πάθηση τους.

Η προπόνηση είχε διάρκεια 45 έως 60 λεπτά.

Βοηθούσαν αθλήτριες κορασίδων και νεανίδων.

Τα Προπονητικά

Περιεχόμενα

Της «Συν-Εκπαίδευσης»

  Πριν την έναρξη της προπονητικής Συν-Εκπαίδευσης, για κάθε παιδί με αναπτυξιακές διαταραχές, είναι πολύ σημαντική η διαδικασία υποδοχής του στο γήπεδο. ΄

Ο μπασκετικός αδερφός πρέπει να έχει ήδη προσέλθει στο γήπεδο. Μαζί και οι δύο θα μπουν στο χώρο εξάσκησης και θα ξεκινήσουν να συζητούν για τη μπάλα του μπάσκετ. Αυτή η πρώτη επαφή μπορεί να περιλαμβάνει και το πιάσιμο της μπάλας, με τις πρώτες προσπάθειες για την επίτευξη καλαθιών.

Στη συνέχεια, όλα τα παιδιά μαζί, σχηματίζουν έναν μεγάλο κύκλο, ενωμένα με τα χέρια. Ο σχηματισμός αυτός από την αρχή της χρονιάς, περνάει το συναίσθημα της ομάδας.

Αυτός ο κύκλος, μπορεί να περιλαμβάνει και κάποιο παιχνίδι ομιλίας – «μπασκετικής έκφρασης» όπως το να ρωτήσει ο προπονητής:

«Τι μας αρέσει;» και τα παιδιά με μία φωνή να ανταποκριθούν: «Το μπάσκετ!»

«Είμαστε όλοι έτοιμοι να παίξουμε με τη μπάλα;» και να φωνάξουν μαζί: «Ναι, να παίξουμε!»

«Πόσα καλάθια θα πετύχουμε; Λίγα ή πολλά;» και να απαντήσουν: «Πολλά!»

Το παιχνίδι της «μπασκετικής έκφρασης», έχει ως στόχο του οδηγήσει τα διαφορετικά παιδιά της ομάδας, στην λεκτική αλληλοκατανόηση.

Μέσα στην ομάδα υπάρχει διαφοροποίηση στο «λεκτικό προφίλ» των παιδιών. Με τη χρήση αυτών των κοινών εκφράσεων (ανάλογα με τις δυνατότητες κάθε παιδιού), προσπαθούμε να αμβλύνουμε τις διαφορές στην επικοινωνία.

Αυτή η επαναλαμβανόμενη «ρουτίνα» του κύκλου υποδοχής βοηθάει την ομάδα να δυναμώσει το χαρακτήρα της.

Στη συνέχεια και μέσα από τον ήδη σχηματισμένο κύκλο η ομάδα μπορεί να ξεκινήσει την επαφή με τη μπάλα, παίζοντας το παιχνίδι της πάσας χέρι με χέρι «Πάρε μπάλα, Δώσε Μπάλα».

  Στο παιχνίδι «Πάρε μπάλα, Δώσε Μπάλα» η μπάλα μεταφέρεται κυκλικά από παιδί σε παιδί, μέχρι να φτάσει πάλι στα χέρια του προπονητή. Στη συνέχεια, η διαδικασία πραγματοποιείται στην αντίθετη κατεύθυνση.

Ανάλογα με τη πρόοδο των παιδιών μετά από κάθε πάσα, κινούνται προς το κέντρο του κύκλου (εκεί έχουμε τοποθετήσει ένα στεφάνι δαπέδου, ή έχουμε τοποθετήσει έναν κώνο) και μετά επιστρέφουν πίσω στη θέση τους. (Ο Μπασκετικός Αδερφός τρέχει μαζί με το συμπαίκτη του).

Οι παραλλαγές σε αυτό το παιχνίδι μπορούν να είναι τόσες όσες και η φαντασία της ομάδας:

Μέσα από αυτή την τοποθέτηση σε κύκλο, ξεκινούν οι πρώτες διατάσεις και κινήσεις των χεριών, με τις οποίες ολοκληρώνεται η εισαγωγική φάση της προθέρμανσης.

   Το περιεχόμενο της Συν-Εκπαίδευσης

μετά από την προθέρμανση

     Το ημερήσιο πρόγραμμα περιλαμβάνει:

• Ατομική προσπάθεια απλού σουτ προς το καλάθι

Τα παιδιά τοποθετούνται απέναντι από τη μπασκέτα τους και εκτελούν σουτ. Σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση, ανάλογα με το επίπεδο συνεργασίας του κάθε παιδιού, δίνεται τεχνική πληροφόρηση και διόρθωση στα βασικά του σουτ. Το πιάσιμο της μπάλας, η κίνηση των χεριών για τη ρίψη προς το καλάθι, το βλέμμα συγκεντρωμένο στο στόχο.

Ανάλογα με τις διαθέσιμες μπασκέτες, τα παιδιά μοιράζονται σε μικρές ομάδες για την εκτέλεση των σουτ. Οι Μπασκετικοί Αδερφοί εκτελούν και εκείνοι σε τακτά χρονικά διαστήματα σουτ, για να έχουν οι συμπαίκτες τους μία «δυνατή» εικόνα για να μιμηθούν.

• Συνεργασία πάσας με τον «Μπασκετικό Αδερφό»

Η πάσα μεταξύ των παιδιών αποτελεί το πιο δυνατό σημείο της Συν-Εκπαίδευσης.  Ξεκινάει από απλές μορφές σε κοντινή απόσταση, με στόχο να πραγματοποιηθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός σε πάσες. Τα παιδιά της Ειδικής Αγωγής όπου είναι εφικτό πραγματοποιούν την αρίθμηση στις πάσες. Με αυτό τον τρόπο τα βοηθάμε να αναπτύξουν τις νοητικές δεξιότητες της μέτρησης. Να θέσουν μία αρχή και ένα τέλος της διαδικασίας από μόνα τους.

Στο τέλος κάθε σειράς από επιλεγμένες πάσες, υπάρχει πάντα η επιβράβευση με το κλασσικό σε κίνηση κτύπημα των χεριών μεταξύ των συμπαικτών (High Five) .

• Ρουτίνες στατικής επαφής με τη μπάλα

Τα παιδιά εκτελούν απλές ασκήσεις ball handling. Στην αρχή η εκτέλεση περιλαμβάνει απλές κινήσεις που στη συνέχεια μπορεί να γίνουν συνδυασμοί.

• Ρουτίνες στατικής ντρίπλας

Η ντρίπλα σαν εκτέλεση των κτυπημάτων στο έδαφος, είναι από τις πλέον δύσκολες για τα παιδιά με χαμηλή λειτουργικότητα. Ο μπασκετικός αδερφός και ο προπονητής δείχνουν υπομονή στην εκτέλεση των βασικών της ντρίπλας. Τα παιδιά πολύ δύσκολα κατακτούν την έννοια της μη οπτικής επαφής με τη μπάλα. Αλλά, αυτή η δυσκολία δεν μας ενοχλεί. Ο στόχος μας είναι να νοιώσουν την έννοια του χειρισμού της μπάλας, ακόμη και με τη χρήση των 2 χεριών.

• Κίνηση ανάμεσα από μικρούς κώνους

Η προσπάθεια για μετακίνηση ανάμεσα από κώνους μπορεί σε πρώτο στάδιο να εκτελείται χωρίς τη χρήση της ντρίπλας.

Αυτή η κίνηση μπορεί να βοηθηθεί και με τη τοποθέτηση των κώνων ανάμεσα στα κενά μία σκάλας δαπέδου.

Στη πορεία της διδασκαλίας με τη χρήση της ντρίπλας, (σταδιακά μία ντρίπλα ανά κενό διάστημα ανάμεσα από κώνους), τα παιδιά εκτελούν το πέρασμα της διαδρομής και φτάνουν στο τέλος με επιβράβευση από τον προπονητή και τον Μπασκετικό Αδερφό.

Στην εκτέλεση της άσκησης μπορεί να προστεθεί και η εκτέλεση του σουτ. Τα παιδιά με τη βοήθεια του Μπασκετικού Αδερφού, ολοκληρώνουν το πέρασμα των κώνων με ένα σουτ κοντά στο καλάθι.

• Κίνηση πάνω από μικρά εμπόδια

Τα μικρά εμπόδια χρησιμοποιούνται και αυτά σταδιακά. Πρώτα μόνο ένα εμπόδιο, στη συνέχεια δύο και μετά περισσότερα.

Με τη βοήθεια του Μπασκετικού Αδερφού τα παιδιά περνούν ένα-ένα πόδι πάνω από το εμπόδιο. Στην ολοκλήρωση της κίνησης εκτελούν πάλι ένα σουτ. Όταν τα παιδιά διαθέτουν υψηλή λειτουργικότητα, το πέρασμα του εμποδίου μπορεί να πραγματοποιηθεί με ένα μικρό άλμα. Με μεγάλη προσοχή στην προσγείωση όσον αφορά την τοποθέτηση των ποδιών και την ισορροπία του σώματος.

• Πάσα και κίνηση στο χώρο

Με τη βοήθεια του Μπασκετικού Αδερφού τα παιδιά εκτελούν πάσα και κίνηση δεξιά ή αριστερά προς έναν κώνο που βρίσκεται τοποθετημένος πλάγια από το παιδί της Ειδικής Αγωγής. Στη πορεία των προπονήσεων οι κινήσεις γίνονται πιο μπασκετικές για κάθε ζευγάρι, αφού τα παιδιά μπορούν να κινηθούν κυκλικά μέσα στο γήπεδο και να ανταλλάξουν απλές κοντινές πάσες.

• Πάσες μεταξύ των παιδιών της Ειδικής Αγωγής

Μία πολύ καλή εξέλιξη στη διδασκαλία αποτελεί η τοποθέτηση των παιδιών σε σχήματα που γνωρίζουν από το σχολείο (τρίγωνο ή τετράγωνο). Πάνω στις γωνίες του σχήματος τοποθετείται από ένα παιδί της Ειδικής Αγωγής. Στη συνέχεια με τη καθοδηγητική φωνή του προπονητή, το παιδί που ξεκινάει με τη μπάλα στα χέρια, ακούει σε ποιον πρέπει να δώσει τη μπάλα. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται για κάθε παιδί που δέχεται τη μπάλα στα χέρια του.

• Πάσες με τη βοήθεια χρωματιστών κώνων

Τοποθετούμε μέσα στο διαθέσιμο χώρο τους γηπέδου, σε σχήμα τετραγώνου (για 4 παιδιά) ή και με περισσότερες γωνίες ανάλογα με τα παιδιά.

Σε κάθε χρωματιστό κώνο, όπου τα χρώματα πρέπει να είναι διαφορετικά, τοποθετούμε ένα παιδί. Δίνουμε τη μπάλα σε ένα από αυτά και του ζητάμε να δώσει πάσα, στο χρώμα που θέλουμε.

Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα χρώματα, να δέχονται καθοδήγηση στην κατεύθυνση της πάσας.

Ανάλογα με το επίπεδο των παιδιών, μπορούμε να βάλουμε μέσα στο σχήμα έναν μπασκετικό αδερφό, για να δώσουμε την αίσθηση του αμυντικού παίκτη.

Ακόμη, όταν βελτιωθεί η ντρίπλα, μπορεί να πηγαίνει τη μπάλα στον επιλεγμένο χρωματιστό κώνο με ντρίπλα και να επιστρέφει στη θέση του αφού δώσει τη μπάλα.

• Αμυντική στάση

Με τη βοήθεια του Μπασκετικού Αδερφού δείχνουμε στα παιδιά τη θέση με το σώματος για να παίξουν άμυνα. Μιλάμε για τη θέση των χεριών, πως πρέπει να αποφεύγουν την επαφή με τον αντίπαλο, ώστε να μην κάνουν φάουλ. Γενικά εδώ τα πιο λειτουργικά παιδιά θα συνεργαστούν αρκετά με τον μπασκετικό αδερφό.

• Η Άμυνα στη διδασκαλία των παιδιών της Ειδικής Καλαθοσφαιρικής Αγωγής

Η αμυντική πλευρά του μπάσκετ είναι ένα πολύ δύσκολο κεφάλαιο στη διδασκαλία.

Η άμυνα στο μπάσκετ, ιδιαίτερα για τα παιδιά που έχουν αρκετές αναπτυξιακές διαταραχές είναι μία εικόνα αρκετά δυσνόητη. Η μεγαλύτερη προσοχή τους και χαρά βρίσκεται στην επίτευξη του καλαθιού.

• Παιχνίδι με διπλό στο τρίγωνο τριών καλαθιών με τη μορφή του «Τζάμπολ Αγάπης»

Για να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες που υπάρχουν σε παιδιά με χαμηλή λειτουργικότητα, παίζουμε τη διαφοροποίηση του παιχνιδιού σε 3 μπασκέτες ως τρίγωνο του «Τζάμπολ Αγάπης», για να έχουμε την ομάδα συγκεντρωμένη στον ίδιο στόχο.

Αυτή η διαδικασία μπορεί να γίνεται στο τέλος κάθε μήνα ως μία μικρή εσωτερική γιορτή, μαζί με ασκήσεις σουτ. Όλα τα παιδιά μαζί (Τυπικής και Ειδικής αγωγής) παίζουν συναγωνιστικά παιχνίδια σουτ. Στο τέλος της εσωτερικής μηνιαίας γιορτής παίζουν και το τρίγωνο του Τζάμπολ Αγάπης.

• Μορφές διπλού παιχνιδιού με την εθελούσια συμμετοχή των παιδιών της Ειδικής Αγωγής

Τα πιο λειτουργικά παιδιά, μπορούν σταδιακά να ζητήσουν να ενταχθούν στη διαδικασία του εκπαιδευτικού διπλού, έστω και με λάθη όσον αφορά τα βήματα, την επανάληψη της ντρίπλας, τη δυσκολία της πάσας σε κάποιον άλλο συμπαίκτη.

Σταδιακά μέσα στη χρονιά, σε κάποιες επιλεγμένες προπονητικές συναντήσεις, παίζουν ένα διπλό επίδειξης οι Μπασκετικοί Αδερφοί.

Η εικόνα αυτή ενισχύεται με τη παρακολούθηση όλων των οικογενειών ενός αγώνα μπάσκετ, όπου γνωρίζουμε ότι το περιβάλλον θα είναι απόλυτα λειτουργικό για τα παιδιά όσον αφορά τη φασαρία των φιλάθλων.

• Υπομονή με τα παιδιά της χαμηλής Λειτουργικότητας

Τα παιδιά με τη χαμηλή λειτουργικότητα όσον αφορά την επαφή με το άθλημα, θα παίξουν περισσότερο με τις βασικές ασκήσεις της Ειδικής Καλαθοσφαιρικής αγωγής για το πιάσιμο της μπάλας και το σουτ. Θα κατακτήσουν τους δικούς τους εκπαιδευτικούς στόχους που περιγράφονται σε αυτό τον Οδηγό «Συν-Εκπαίδευσης» και φυσικά οι οικογένειες των παιδιών θα «κερδίσουν» από όλα αυτά τα θετικά συναισθήματα, που χρειάζονται στην περιπέτεια της ζωής τους.

Αυτά τα παιδιά χρειάζονται επίσης και χαμηλότερο καλάθι ή πιο ελαφριές μπάλες.

   Στο τελείωμα της προπονητικής ημέρας πραγματοποιείται ομαδική εκτέλεση στατικών διατάσεων.

  Γενικότερα σε κάθε προπονητική ημέρα της «Συν-Εκπαίδευσης» προσέχουμε τα εξής:

• Την εκμετάλλευση των «Δυνατών Σημείων» κάθε παιδιού για την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων
• Αφήνουμε τα παιδιά της Ειδικής Αγωγής να μείνουν για λίγο μόνα τους όταν νοιώσουν αυτή την ανάγκη. Βρίσκουμε μέσα στο χρόνο της προπόνησης τι θα τα επαναφέρει με χαρά μέσα στις δραστηριότητες μας
• Θέτουμε μικρούς θετικούς και συνάμα ρεαλιστικούς στόχους
• Χρησιμοποιούμε μικρές φράσεις παρακίνησης με συγκεκριμένες ερωτήσεις και αναμενόμενες απαντήσεις:

«ΤΙ κάνεις τώρα; ΝΤΡΙΠΛΑ!»

«ΤΙ κάνεις τώρα; ΣΟΥΤ ΣΤΟ ΚΑΛΑΘΙ!»

«ΠΟΣΗ δύναμη βάζω στο σουτ, ΛΙΓΗ ή ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΛΙΓΟ ΑΚΟΜΑ »

«ΠΩΣ Τελειώνω τώρα; ΠΑΛΑΜΑΚΙΑ ή High Five!»

«ΠΟΥ πάω μετά, «ΠΙΣΩ από τον Γιώργο!»

«ΠΩΣ κρατάω το χέρι μου μετά το σουτ;», «Ψηλά»

«ΠΟΙΑ θέση παίρνω με τη μπάλα για να κάνω σουτ;», «Χαμηλά» ή «Χαμηλώνω»

• Μέσα από κάθε προσπάθεια αναπτύσσουμε τις κοινωνικές δεξιότητες κάθε παιδιού
• Στο τέλος κάθε προπόνησης οι «Μπασκετικοί Αδερφοί» αποχαιρετούν τα παιδιά, λέγοντας τους πόσο καλοί ήταν στην προπόνηση. Μικρή θετική πληροφόρηση και διαχείριση κάθε ενδεχόμενης αρνητικής κατάστασης που δημιουργήθηκε.
• Ο επικεφαλής προπονητής μαζί με τα παιδιά-«Μπασκετικούς Αδερφούς», (αφού αποχωρήσουν τα παιδιά της Ειδικής Αγωγής») ολοκληρώνουν την προπονητική διαδικασία, με ολιγόλεπτη συζήτηση-ανασκόπηση και οριοθέτηση στόχων για την επόμενη προπόνηση
• Ο επικεφαλής προπονητής διατηρεί αρχείο με τις παρουσίες των παιδιών και καταγράφει οτιδήποτε σημαντικό και χρήσιμο ως μελλοντική πληροφόρηση.

Αναμενόμενες Δυσκολίες

της «Συν-Εκπαίδευσης»

  Η δυσκολία της επικοινωνίας

Τα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές παρουσιάζουν  διαφορετικές ικανότητες λεκτικής επικοινωνίας. Υπάρχουν περιπτώσεις που η κατανόηση του προφορικού λόγου είναι σε καλό επίπεδο και μπορούν να ακολουθήσουν οδηγίες. Αντίθετα υπάρχουν και οι δυσκολίες στη πρόσληψη των λέξεων, οπότε σε κάθε προπόνηση θα προσπαθούμε να «κερδίσουμε» και αυτό το παιχνίδι. Δηλαδή της κατανόησης και της ανταπόκρισης των αθλητών της Ειδικής Αγωγής, στα όσα τους λέει ο προπονητής και ο μπασκετικός αδερφός.

Ο προπονητής συνέχεια ανιχνεύει το πως κατανοούν και ανταποκρίνονται σε όσα τους λέει κατά τη διάρκεια της προπόνησης.  Την ίδια στιγμή και ο προπονητής αντιλαμβάνεται τη δική τους προσπάθεια για επικοινωνία μαζί του. Πολλές φορές θα χρειαστεί να επαναληφθούν οι λέξεις εκείνες που καθοδηγούν τη προσπάθεια των παιδιών της Ειδικής Αγωγής, για την ρίψη της μπάλας στο καλάθι και κάθε δεξιότητας σε σχέση με τη πάσα και την ικανότητα της ντρίπλας.

Στα παιδιά που δεν έχουν ικανότητα λόγου, αλλά ακούν κανονικά, χρειάζεται και η χρήση κατάλληλων χειρονομιών για την εκτέλεση μίας δεξιότητας στο πλαίσιο της Συν-Εκπαίδευσης.

Η διαχείριση του άγχους

Τα παιδιά της Ειδικής Αγωγής έχουν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους συνομήλικους της τυπικής ανάπτυξης,  τις φοβίες που είναι σχετικές με το παιχνίδι:

   Ο φόβος του σωματικού τραυματισμού από τη μπάλα, είναι μία περίπτωση που αντιμετωπίζεται με μικρότερο μέγεθος μπάλας, ή με σουτ σε πιο χαμηλό καλάθι και σε κοντινή απόσταση από το στόχο.

Η γενικευμένη δυσκολία της συνύπαρξης με άλλους συνανθρώπους μέσα στο γήπεδο. Είναι μία φοβία που θα τη νικήσουν με τη βοήθεια του μπασκετικού αδερφού. Κάθε αθλητής της Ειδικής Αγωγής θα αντιληφθεί, ότι τον περιμένει στο γήπεδο μία καλή συντροφιά, μία παρέα. Είναι δύσκολη η αίσθηση της συνύπαρξης, μιας και τα παιδιά για μεγάλο διάστημα της καθημερινότητας τους στερούνται τη συντροφιά. Δεν έχουν φιλική συναναστροφή με συνομήλικα παιδιά, δεν μοιράζονται τα ενδιαφέροντα τους με άλλους.

 Η δυσκολία του προσωρινού αποχωρισμού από τα οικεία τους πρόσωπα

Κατά τις πρώτες προπονήσεις αναμένεται σε ένα μεγάλο ποσοστό, τα παιδιά της Ειδικής Αγωγής να χρειάζονται κοντά τους τη παρουσία του γονέα. Σταδιακά από προπονητική σε προπονητική συνάντηση, αυτή η παρουσία θα ελαχιστοποιείται.

Μεγάλη βοήθεια σε αυτή τη διαχείριση της φοβίας του αποχωρισμού, προσφέρει ο Μπασκετικός Αδερφός.

Δημιουργία κινήτρου για επαφή με τη μπάλα του μπάσκετ και το πέταγμα της προς το καλάθι.

   Οι «νίκες» της «Συν-Εκπαίδευσης» με την καθοδήγηση από τον προπονητή και τον Μπασκετικό Αδερφό

Μία από τις «νίκες» της «Συν-Εκπαίδευσης», πρέπει να είναι βελτίωση της ικανότητας του παιδιού της Ειδικής Αγωγής, να δεχθεί την καθοδήγηση, τόσο από τον προπονητή όσο και από τον Μπασκετικό Αδερφό.

Να επιτευχθεί η εκούσια συμμετοχή του παιδιού της Ειδικής Καλαθοσφαιρικής Αγωγής στα περιεχόμενα της προπόνησης και στην γενικότερη εκπαιδευτική διαδικασία της Συν-Εκπαίδευσης.

Να αναπτύξει το παιδί  μέσα από το μπάσκετ μία πιο «φυσιολογική» συμπεριφορά, η οποία θα «περάσει» και σε άλλους τομείς της ζωής του. Να μπορεί να εκφράσει και να μοιραστεί τα συναισθήματα της χαράς του μπάσκετ.

Στο τέλος της χρονιάς, θέλουμε τα παιδιά να έχουν βελτιώσει την επαφή τους με το μπάσκετ γενικά.      Ειδικότερα, να έχουν αναπτύξει τη φαντασία τους, να έχουν βελτιώσει τους τρόπους επικοινωνίας τους και να είναι υπερήφανοι μαζί με τον «Μπασκετικό Αδερφό» τους για όσα πέτυχαν μαζί. Να χαμογελάσουν οι γονείς, να νοιώσουν πιο δυνατοί στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας τους.

Να αναπτυχθεί το επίπεδο της προσοχής τους. Να είναι τα παιδιά πιο συγκεντρωμένα από ότι ήταν πριν την ενασχόλησή τους με το μπάσκετ.

Να κατακτήσουν μία πιο φυσιολογική Κινητική Κατάσταση, πέρα από κάθε ανησυχία που δημιουργεί υπερκινητικότητα  και κατά περίπτωση πέρα από κάθε υπερβολή σε ησυχία και υποτονικότητα.

Να βελτιώσουν το χρόνο αντίδρασης σε ερεθίσματα που έχουν σχέση με το μπάσκετ και η βελτίωση αυτή να γενικευθεί στην προσωπικότητά τους ως παιδιά.

Η σχέση με τον «Μπασκετικό Αδερφό» να αναπτύξει τη διάθεση για συμμετοχή και συνεργασία.  Να καταφέρουν μέσα από την σωστή παρότρυνση του προπονητή και το Μπασκετικού Αδερφού, να έχουν ενθουσιασμό για την άθληση με το μπάσκετ.

  Επίλογος

  Ο συγκεκριμένος οδηγός διδασκαλίας δημιουργήθηκε για να αναπτυχθεί η Ειδική Καλαθοσφαιρική Αγωγή στην Ελλάδα.

Για να δοθούν σε περισσότερα «ξεχωριστά» παιδιά οι ευκαιρίες για κοινή άθληση με άλλα παιδιά.

Για να καταργηθεί μέσα στο γήπεδο του μπάσκετ κάθε έννοια διαφορετικότητας, με μία μπάλα του μπάσκετ που ενώνει όλους τους συμμετέχοντες σε μία ομάδα.

Εγώ προσωπικά, ως καθηγητής φυσικής αγωγής, προπονητής καλαθοσφαίρισης και γονέας παιδιού με αυτισμό, κατέγραψα τις δικές μου εμπειρίες και ιδέες για τη «Συν-Εκπαίδευση» μέσα από τη πορεία  του «Τζάμπολ Αγάπης» τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Οι γνώσεις της Ειδικής Καλαθοσφαιρικής Αγωγής πρέπει να ανανεώνονται κάθε χρόνο, μέσα από την άντληση νέων πληροφοριών και την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΟΥΜΠΡΗΣ